terug naar overzicht

Ruimtevaart 2: onderzoeken van opstellingen in het Science Centre Delft

10 oktober 2012

In dit tweede blog over het ruimtevaart project laten we zien hoe leerlingen in ontwerpteams de opstellingen in het Science Centre Delft uitproberen en met elkaar vergelijken.

Hoe stevig is deze constructie?

Wanneer is een opstelling of activiteit in een science centrum leerzaam en spannend? Dat is een belangrijke vraag als je iets over ruimtevaart wil gaan ontwerpen voor een science centrum. Een ontwerper die iets nieuws wil maken, onderzoekt bestaande producten en bouwt  altijd op anderen voort. In dit tweede blog over het ruimtevaart project laten we zien hoe leerlingen in ontwerpteams de opstellingen in het Science Centre Delft uitproberen en met elkaar vergelijken. De vraag die ze meekregen was: hoe komt het dat de éne opstelling leerzaam en spannend is en de andere opstelling veel minder?

In dit blog doe ik verslag van de groep leerlingen die onder leiding van de oudste uit de groep, Joris, aan de slag ging. Dit is het tweede blog in een serie van drie over het ruimtevaartproject dat wij in de plusklas bij het Science Centre Delft hebben geleid.

Een terugblik op het begin van het project

De leerlingen zitten in groep 3 tot en met groep 8 en komen op de woensdagochtend naar de plusklas die psychologisch adviesbureau PONTE organiseert. De vorige keer hebben ze een ontwerpopdracht gekregen:

Ontwerp een nieuwe opstelling over ruimtevaart voor een science centrum, of een leuk ruimtevaart-spel

Met behulp van een geleide fantasie verhaal over een ruimtereis en het maken van collages hebben de leerlingen bedacht wat kinderen graag over de ruimte willen weten. Er zijn prachtige vragen gesteld zoals wat is er achter het zwarte gat en hoe werkt een raket van binnen? Zie voor een uitgebreid verslag het blog ‘Ruimtevaart 1: geleide fantasie en collages maken’ van 4 september 2012. Als je het ontwerpproces vergelijkt met een reis, dan hebben de leerlingen hun rugzak nu gevuld met een hele lijst van vragen. Hier kunnen ze er een paar van uitkiezen om in een nieuw spel of opstelling te verwerken. Voordat we de leerlingen laten ontwerpen gaan we de rugzak eerst nog verder vullen en zorgen dat ze een gevoel krijgen voor spelen en opstellingen die leerzaam en boeiend zijn. Dat doen we door in deze 2e sessie bestaande producten te onderzoeken

Wat maakt een opstelling leerzaam? Wanneer is het spannend?

De leerlingen krijgen de opdracht om met hun ontwerpteam in het Science Centre Delft een aantal opstellingen uit te proberen en met elkaar te vergelijken. Ze krijgen de volgende vragen mee:

  • Is de opstelling of activiteit leerzaam? Hoe komt dat?
  • Is de opstelling of activiteit boeiend en leuk om te doen? Hoe komt dat?

Een aantal kinderen uit de groep is al eerder in het Science Centre Delft geweest. Ze weten direct naar welke opstelling ze willen gaan. De groep besluit te beginnen in het bouwlab, waar je de stevigheid van een constructie kunt testen. Met veel enthousiasme worden een aantal bouwwerken gemaakt. Als iedereen de vloer heeft verlaten, sluit Jan het hek en stelt Niek de bewegende vloer in werking. Dat deze opstellingen de leerlingen boeit, blijkt uit de manier waarop ze bezig zijn en vol enthousiasme de testresultaten bespreken. De opdracht die ze mee hebben gekregen, zijn ze door hun enthousiasme even vergeten en de leerkracht komt langs om de opdracht nogmaals onder de aandacht te brengen. De leerlingen proberen vier andere opstellingen uit: de magneettrein, de ballenvanger, de bijlboeg en de vliegtuigvleugel.

Groepsgesprek

Joris roept iedereen bij elkaar voor de bespreking van de ervaringen. De leerlingen zijn bij de bespreking serieus. ‘Voorzitter’ Joris laat iedereen goed aan het woord komen en hij vraagt door. “De magneettrein was leuk omdat je er van leert, opeens begrijp je iets” vindt Niek. “ Maar het is niet leuk dat je alleen maar aan het kijken bent”, vindt Thijs; hij doet graag iets. Niels vindt de ruimte met de aardbevingsvloer leuk. “ Komt dat omdat het spannend is?” vraagt Joris. “Ja, en ook het bouwen en het testen zijn leuk.”

Bewegen is ook belangrijk ontdekt de groep, bijvoorbeeld in de ballenvanger en bij de aardbevingsvloer. Max vindt wel dat je vaak niets leert van een activiteit. Als ik vertel, dat ik wel iets leer als ik het filmpje beluister of iets lees, dan stelt Joris dat kinderen toch niet lezen. Lezen of het krijgen van uitleg vindt een deel van de groep stom. Ik hou wel van lezen, zegt Niek, maar toch doe ik het niet vandaag.

Steeds ergens beter in worden, dat is ook heel belangrijk, ontdekken ze bij het bespreken van de vliegtuig-opstelling. Het lukte Marianne om hele goede vleugels te ontwerpen. Door de stand van het vliegtuig kan je direct zien of je goed bent. “Ik heb ontdekt” vertelt Marianne “dat de vleugel best wel dun moet zijn, dan is het een goede vleugel, door het gewoon steeds opnieuw te doen. “

RuimtevaartplusklasSCP1010671 (16)

In gesprek: hoe spannend en leerzaam is deze robot-activiteit?

Programma van eisen en wensen

Tijdens of na afloop van het gesprek, kan je de ontwerpteams een mindmap laten maken over wat een opstelling leerzaam en boeiend maakt. Gebruik bij voorkeur vrolijke, gekleurde stiften, ronde vormen en laat ze plaatjes tekenen bij de woorden. Stel naast de gespreksleider een schrijver/tekenaar aan.

Door gebrek aan tijd hebben wij in dit project geen programma van eisen opgesteld, maar het is aan te bevelen om na het onderzoek in de teams dat wel te doen. Dit is ook een goed moment om de groepen aan elkaar te laten presenteren. Zo vat je de inzichten uit de gesprekken met de hele klas samen en zien de leerlingen waar de opstelling die zij straks gaan bedenken allemaal aan moet voldoen.

Eisen:

  • Kinderen zijn zelf actief
  • Je wordt steeds beter in iets
  • Je ziet direct via een test of je het goed of fout hebt gedaan
  • Je kan het opnieuw doen want het gaat vrij snel
  • Je begrijpt wat je ziet of doet

Wensen:

  • Je kan bewegen
  • Je hoeft niet te lezen

Onderzoeken van producten

Bij heel veel ontwerpprojecten is het een aanrader om het onderzoeken en vergelijken van bestaande producten op te nemen in het project. Ga je een nieuw object voor een speeltuin ontwerpen? Ga dan met de klas naar een speeltuin in de buurt. Gaat het om een nieuw boot? Verzamel foto’s en modellen van de meest uiteenlopende boten. Op deze manier zorg je er ook voor dat alle leerlingen mee kunnen doen en inbreng kunnen hebben in het ontwerpproject vanuit eigen rijke ervaringen en niet alleen de leerlingen die zelf of met hun ouders al veel ondernemen.

Een risico is wel dat leerlingen gefixeerd raken op bestaande oplossingen en daardoor niet meer iets nieuws kunnen bedenken. In ons geval was dit geen probleem omdat er geen opstellingen over ruimtevaart in het Science Centre Delft staan en de leerlingen in deze plusklas overstroomden van ideeën. Van belang is dat je als leerkracht, na het analyseren van producten en het opstellen van het programma van eisen en wensen, het scheppende (creatieve) denken weer op gang brengt. Steeds zoek je de balans tussen het analytische en het scheppende denken, beiden zijn nodig in een creatief ontwerpproces (Howard-Jones 2002).

Verdiepen in de wereld van ruimtevaart

Het project in de plusklas was er te kort voor, maar het verdient aanbeveling om de leerlingen aan de hand van hun vragen uit de geleide fantasie (zie blog 1) op zoek te laten gaan naar antwoorden. Informatie over ruimtevaart is op veel plaatsen te vinden, dit zijn mijn favorieten:

  • Reis door de Ruimte in 80 lessen, Bronnenboek ruimtevaart en sterrenkunde voor het primair onderwijs, Uitgave van Esero Netherlands (bestellen via esero@ncwt.nl)
  • Minute Physics: in grappige getekende filmpjes worden natuurkundige fenomenen uitgelegd. Leuk voor kinderen die dingen in hun kern willen begrijpen. Engelstalig. Kijk bijvoorbeeld naar dit filmpje over donkere materie
  • Lespakketten Space Expo. Gratis lespakketten o.a. over meteorieten.
  • Schooltvbeeldbank, bijvoorbeeld ‘Een raket lanceren’.
  • Klokhuis filmpjes

Het volgende blog (Ruimtevaart 3) gaat over de slotfase van het ruimtevaartproject waarin de leerlingen en ook IO-studenten spellen en opstellingen hebben bedacht. We zoomen in op creatieve methoden voor het ontwikkelen van (product)concepten die naar onze mening goed op een basisschool passen.

P.S. De namen van de kinderen zijn niet hun echte namen.

Blog in 3-delige serie:

Deel 1: Ruimtevaart 1: geleide fantasie en collages maken
Deel 3: Ruimtevaart 3: ontwikkelen van concepten

Literatuurreferenties:

Howard-Jones, P. (2002). “A Dual-state Model of Creative Cognition for Supporting Strategies that Foster Creativity in the Classroom.” International Journal of Technology and Design Education 12(3): 215-226