terug naar overzicht

Vaardig in ontwerpen

6 oktober 2020 — Wetenschapsknooppunt Delft

Door kinderen uit te dagen met echte ontwerpopgaven, ontwikkelen zij creatieve, probleemoplossende vaardigheden. Onderwijsprofessionals en ontwerpers van TU Delft hebben nieuwe richtlijnen voor leraren en ontwerptools voor kinderen uitgebracht.

Deze breed toepasbare richtlijnen en tools zijn op systematische, wetenschappelijke wijze ontwikkeld in co-creatie met ruim tien basisscholen. De “Your Turn, aan de slag als echte ontwerpers” werkvormen, lessenseries en de populair-wetenschappelijke onderzoeksrapportage “Vaardig in ontwerpen op de basisschool” zijn nu beschikbaar.

Het primair onderwijs staat voor de opgave om 21e-eeuwse vaardigheden aan te leren, onder andere op het gebied van creativiteit, ondernemerszin, burgerschap, empathie, communicatie. Veel scholen zijn zoekende naar effectieve en haalbare onderwijsvormen hiervoor. Gelukkig is er in de maatschappij al veel kennis beschikbaar over het aanleren van creatieve en analytische vaardigheden, ondernemerszin en innovatie, en meer algemeen het nadenken over en richting geven aan veranderingen in de maatschappij.

De faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU Delft is een van de opleidingen waar al veel ervaring is in het aanleren van ontwerpvaardigheden – die in hoge mate vergelijkbaar zijn met de 21e-eeuwse vaardigheden. Op de TU Delft is ook bij de vakgroep Science Education and Innovation veel ervaring over didactiek van ontwerpend leren. Tegen deze achtergrond is de vraag gerezen hoe en in hoeverre de aan deze instellingen beschikbare kennis kan worden vertaald naar het primair onderwijs – hoe basisschoolleerlingen 21e-eeuwse vaardigheden kunnen aanleren en trainen middels het uitvoeren van ontwerpprojecten.

Vanaf 2015 is, ondersteund door NWO-NRO, een onderzoeksproject door de TU Delft uitgevoerd over deze vraag samen met scholen, de Haagse Hogeschool en Inholland. Het onderzoek is uitgevoerd in de praktijk, door vijfmaal een ontwerpproject in verschillende schoolklassen op te zetten, uit te voeren, te analyseren en verbeteren. Daaruit zijn inzichten naar voren gekomen over de kansen én valkuilen van ontwerpprojecten voor het aanleren van algemene vaardigheden.

Uit het onderzoek blijkt dat drie didactische principes de leerling helpen om de leerervaring te verdiepen. Het zijn bekende principes: verhelderen van leerdoelen vooraf, het in de steigers zetten van de leerervaring bijvoorbeeld via demonstraties en goede voorbeelden vooraf, en formatieve evaluatie van proces en uitkomsten. Hoewel dit extra tijd kost, en daarmee op korte termijn een beperking vormen voor hoe ver leerlingen hun ontwerp kunnen uitwerken, biedt dit een rijkere leerervaring en daarmee zicht op betere ontwerpresultaten in een volgend project.

Een belangrijk knelpunt voor creatieve uitkomsten bleek ontwerpfixatie te zijn: een zo sterke gehechtheid aan een eerste ontwerpidee dat er geen ruimte is voor het accepteren van feedback en verdere ontwikkeling. De onderzoekers ontwikkelden een specifieke werkvorm voor leerlingen om te leren constructief feedback te geven en ontvangen. Dit is een van de in totaal 18 werkvormen die tijdens het onderzoek zijn ontwikkeld en getest in de praktijk. Samen met leshandleidingen voor de leerkracht vormen zij praktisch toepasbare producten voor gebruik in het primair onderwijs. Al deze materialen zijn gratis online beschikbaar via de website van het Wetenschapsknooppunt TU Delft, onder de titel ‘Your Turn’.

Daarin zijn ook andere uitkomsten van het onderzoek verwerkt, zoals werkvormen om empathie voor eindgebruikers van het ontwerp te ontwikkelen en benutten. Hierbij helpen specifieke verhalen van (fictieve) gebruikers die gedurende het hele ontwerpproces de probleemstelling concreet maken. Aanvullend daarop werken werkvormen om leerlingen hun eigen ervaringen te laten verkennen en vergelijken met die van anderen.

Communicatievaardigheden worden ook ondersteund. Ontwerpen zijn ‘dingen’, maar hun kracht schuilt in de impact die ze hebben om voor gebruikers problemen op te lossen. Your Turn materialen trainen kinderen in het vertellen van dit verhaal over probleemsituaties, de betrokkenen erbij, wat het ontwerp bijdraagt aan het oplossen van die situatie en hoe gebruikers die verbetering subjectief ervaren. Andere werkvormen helpen kinderen het taalgenre aan te leren dat bij ontwerpen hoort: toekomstgericht, speculatief, verkennend.

Tot slot is in het onderzoek gekeken naar de rol van externe partners als probleemeigenaren. Hun inbreng werkt motiverend voor de leerlingen. Voor henzelf herkennen externe waarde in het leren kennen van het kinderperspectief op hun werkveld, en doen ze gedurende de samenwerking allerlei kleine inzichten op, die waardevoller worden geacht dan enkel de eindontwerpen.

Zie www.tudelft.nl/yourturn voor alle werkvormen, leshandleidingen en ondersteunend materiaal.

Download hier de eindrapportage