Verwonderen over verwondering

Stap 1

Verwondering is de eerste stap in de onderzoekscyclus. Het is een soort gevoel van verbazing dat je overkomt en vaak ook vragen oproept: wat is dat, hoe zit dat, hoe komt dat? En dat kun je vervolgens gaan onderzoeken.

Dieper

Soms is verwondering echter meer een gevoel van onder de indruk zijn of van welbevinden, kortom een gevoel waar niet direct een concrete vraag uit voort komt. Dit is bovendien ook nog eens heel persoonlijk. Het kan wel je kijk op de wereld veranderen.

Leren

Er lijkt dus een verschil te zijn tussen nieuwsgierigheid (meer willen weten) en verwondering (dingen willen uitzoeken), én diepe verwondering (een innerlijke ervaring). Essentieel voor nieuwsgierigheid en verwondering is in ieder geval het werkwoord ‘willen’: dit is belangrijk voor de intrinsieke motivatie die het leren stimuleert. Belangrijk bij diepe verwondering is dat je op dat moment met een open blik naar alles om je heen kijkt. Ook dat is een belangrijk onderdeel van leren.

Onderzoek

Tijdens het project zijn diverse activiteiten georganiseerd, waarbij het ICLON van de Universiteit Leiden onderzoek heeft gedaan om in kaart te brengen hoe verwondering in het onderwijs gestimuleerd kan worden. De 2 belangrijkste kenmerken hiervoor bleken te zijn:

• rol van de leerkracht/docent. Sta open voor verwondering en ga mee in de verwondering van de kinderen;
• stel vragen. En vraag ook door, bij voorkeur zelfs net zo lang totdat het antwoord niet meer bekend is; dan is er namelijk ruimte om het (samen) te gaan onderzoeken of te ervaren.

Als belangrijkste voorwaarden om verwondering in het onderwijs te kunnen stimuleren kwamen uit het onderzoek naar voren:

• neem er de tijd voor, bijvoorbeeld om spontaan af te wijken van de methode of het curriculum om mee te kunnen gaan in de verwondering van de leerlingen wanneer die zich aandient;
• steun van collega’s (gedeelde missie van de school);
• zelf verwonderen/open houding; ervaar het ook zelf.

Tevens kwam uit het onderzoek naar voren dat verwondering overal kan plaatsvinden en ook op alledaagse dingen betrekking kan hebben.

Onderwijsinnovatie

Dankzij een onderwijsinnovatiesubsidie van de gemeente Leiden is het Leidse onderwijsveld tijdens het cursusjaar 2019-2020 bij elkaar gekomen rondom het thema verwondering, aanvankelijk bij de deelnemende partners en later ook digitaal. En voor alle projectpartners was al snel duidelijk dat vertrekken vanuit verwondering vaak ook betekent dat je loslaat wat je altijd al deed. En daar begint dan ook de innovatie. En het leren.

Achtergrondinformatie: The Educational Importance of Deep Wonder, Schinkel, A.