Artscience: illusies op de Pabo

En inderdaad, als ik weer door het kleine kijkgat kijk, zie ik plotseling een kind op de schommel verschijnen. Net een spookverschijning. De Thomas More Hogeschool heeft samen met Wetenschapsknooppunt TU Delft een ArtScience project ontwikkeld rondom een illusietechniek die bekend staat als Peppers Spook. De meerwaarde van dit projectmatige vak is, aldus de studenten, dat je op een andere manier bezig bent, wetenschap en kunst combineert en zelf ervaart wat het belang van onderzoekend en ontwerpend leren is. Marieke: “Wij waren eerst heel sceptisch, maar toen onze illusie lukte stonden we te gillen van plezier!”

Bekijk hier de illusie van Marieke:

Illusietechniek uit 1862

Peppers spook is een techniek om de illusie van een geestverschijning te creëren die halverwege de 19^e eeuw is bedacht in de toneelwereld. De bedoeling is dat er een geest verschijnt op toneel. Dit gebeurt door een glasplaat te plaatsen op het toneel die in een hoek van 45 graden staat (zie afbeelding). Onder het toneel – op een plek die voor het publiek niet zichtbaar is – staat een persoon. Door de persoon met een felle lamp te belichten, ziet het publiek de weerspiegeling van de persoon in de glasplaat. Er lijkt echt iemand te staan, maar de persoon is half doorschijnend: net een spookverschijning.

Puzzelen en uitproberen op de pabo

Op de Thomas More Hogeschool krijgen de eerstejaars studenten in projectweek ArtScience een ontwerpopdracht op het snijvlak van beeldende kunst en natuur/techniek. De meeste pabo-studenten vonden het een heel gepuzzel om de illusie werkend te krijgen. Marieke laat mij een prototype van haar uiteindelijke illusie zien: “We hebben deze doos  snel in elkaar gezet om te experimenteren met de locatie van de slak. Dat komt heel precies. Via het kijkgat zie je welk deel van de doos je te zien krijgt en daar hebben we onze voorstelling op aangepast. Het is ook erg belangrijk dat het licht dat op de slak schijnt alléén door dit kleine gat aan de bovenkant komt. Als de doos kieren heeft, wordt de illusie van de slak veel minder sterk. Echt bijzonder dat je dit met een plaatje plexiglas kan creëren”.

Illusies op de basisschool

De meeste pabo-studenten die ik spreek vinden het zelf onderzoekend en ontwerpend bezig  waardevol en een afwisseling met het gewone pabo programma. Het geeft je ook ideeën hoe je de vakken natuur en kunst kan combineren op de basisschool. De meeste studenten zien mogelijkheden om iets soortgelijks op de basisschool te doen. In de bovenbouw zou je leerlingen een illusie kunnen laten maken. Zo leren ze procesgericht ontwerpen en zijn ze samen onderzoekend bezig. Ook is het verrassingselement erg leuk.  Je zou ook een zelfgemaakte illusie kunnen meenemen en kleuters ermee laten spelen, denkt Pieter. Omdat het maken van doos veel werk was, zou ik dat meer voorbereiden, denkt Marieke en de leerlingen een kant en klare doos te geven.

Opeens zijn de ramen schoon:

 

Uitleg geven over hoe de illusie werkt valt nog niet mee

Het is wel wat ingewikkeld om de werking van het licht en hoe er een illusie ontstaat goed uit te leggen aan kinderen vinden vrijwel alle studenten. Marieke: “ Je hebt te maken met het licht dat uit de verborgen ruimte komt, waar het spookje staat. Een deel van dit licht gaat door de glasplaat heen, dit wordt transmissie (plaatje straal 2) genoemd. Een ander deel van het licht wordt afgebogen, dit heet reflectie (straal 3), en komt dus bij je ogen terecht“. Het is ook lastig te begrijpen wat er gebeurt, juist omdat Peppers Spook een illusie is. Onze hersenen bedriegen ons als het ware. Zij gaan er namelijk vanuit dat licht altijd van rechtdoor komt. Daarom projecteren jouw hersenen het beeld voor je en lijkt het dus alsof het spook achter de glasplaat op het ’toneel’ staat.

Illusies en quantumwetenschappers

Nog een leuk weetje. Eigenlijk weten wetenschappers nog niet zoveel over de eigenschappen van licht. We weten niet goed wat licht precies is. De wetenschap die zich, onder andere, met dit vraagstuk bezighoudt, heet quantummechanica. Om onderzoek te doen naar licht, gebruiken quantumwetenschappers ook glasplaten die in een hoek van 45 graden in hun onderzoeksopstellingen staan. Dan wordt zo’n plaatje ‘beam splitter’ genoemd: de lichtbundel wordt gesplitst, net zoals bij de Peppers Spook illusie.

Dit project laat zien dat je Arts en Science gecombineerd kunt geven op de Pabo. Daarmee inspireer je studenten om zelf ook geïntegreerd onderwijs te geven op de basisschool. De Peppers spook illusies zelf creëren is leuk, het zorgt voor verwondering en kan interesse in de natuurkunde van licht oproepen. Ook op kunstzinnig gebied kun je alle kanten op.

Zelf aan de slag met het maken van zo’n illusie?

De materialen die je voor dit project nodig hebt, komen binnenkort via wikiwijs beschikbaar, maar kunt u nu alvast opvragen via wetenschapsknooppunt@tudelft.nl

Een laatste illusie als toegift:

 

Project-ontwikkelaars en steun vanuit Quantum Delta

Dit project is ontwikkeld en uitgevoerd door docenten van de Thomas More Hogeschool (Marianne v.d. Burgt, Erwin Groenenberg, Melanie van Tienen, Jamie v.d Zwan ) en vakdidactici van TU Delft (Eveline Holla, Remke Klapwijk, Rutger Ockhorst, Leonie Sonneveld). Dit project is mede mogelijk gemaakt door financiële steun van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat via het Quantum Delta Nederland programma.

Alle filmpjes en foto’s zijn gemaakt door Kunsteducatie met Jamie, lees meer over haar en haar werk op https://kunsteducatie.metjamie.nl/