Mijn favoriete OOL boeken

Boeken om je te oriënteren op Wetenschap en Technologie en die aansluiten bij de filosofie van onderzoekend & ontwerpend leren voor teams en docenten die meer willen doen aan OOL of die willen reflecteren op hun onderwijs. Hierbij ons lijstje favoriete boeken.

Waarom zijn het onze favorieten geworden?

Alle boeken die wij er zelf graag bij pakken, aanraden aan anderen en zo uitgroeien tot favoriet boek hebben – hoe verschillend ze ook zijn – steeds iets met elkaar gemeen. Wij kiezen voor boeken waarin het werkelijk gaat om nieuwsgierigheid, creativiteit en die er voor zorgen dat kinderen de rol van ontwerper of onderzoeker gaan innemen. De boeken die wij hieronder presenteren sluiten dan ook aan bij onderzoekend en ontwerpend leren via een open aanpak. Wat ik ook merk is dat wij een zeer grote voorkeur hebben voor boeken die een praktische, haalbare aanpak bieden en waar het niet bij mooie, filosofische woorden blijft, maar die laat zien hoe OOL er concreet in de klas uitziet via voorbeelden. Boeken die ook zorgen voor de nodige verdieping en theoretische, wetenschappelijke onderbouwing zijn helemaal favoriet omdat je dan voorbij het éne voorbeeld kan kijken en de bagage hebt om doordachte en passende OOL activiteiten te ontwikkelen die past bij jouw school, jouw groep en bij jezelf. Je begrijpt waarom het werkt en kan gaan variëren.

Leidraad OOL

Deze door ons zelf ontwikkelde leidraad geeft een beknopt overzicht van OOL en beschrijft zowel de onderzoeks- als de ontwerpcyclus aan de hand van voorbeelden. Van anderen horen we dat het een helder en prettig leesbaar document is. Dus wil je snel een beeld krijgen van OOL, begin dan met deze leidraad. De leidraad is hier te downloaden.

Jonge kinderen, grote onderzoekers en de leraar

De onderzoekende houding ontwikkelen en stimuleren bij jonge kinderen in de leeftijd van twee tot zes jaar. In dit boek van Vlaamse auteurs Hilde van Houte en Kirsten Devlieger gaat het om het stimuleren van de interne onderzoeker in een wereld die blijft verwonderen. Vol passie beschrijven ze hun visie, geven mooie bronnen en illustreren hun verhaal met tal van praktijkvoorbeelden. Je ziet het voor je. Ze beschrijven een praktische aanpak en in het boek zijn ook een aantal voorbeeldactiviteiten uitgewerkt met materiaallijsten en al. Wij hebben regelmatig activiteiten uit dit boek verwerkt in onze zomerschoolprogramma’s en merken dat leerkrachten en kinderen er goed mee uit de voeten kunnen en een onderzoekende houding ontwikkelen. Dit boek raden we aan als je meer wilt weten over OOL en jonge kinderen. Nog een leuk detail, tijdens onze eerste ontmoeting met Hilde en Kirsten waren Eveline en ik erg verrast. Wij hadden ons bij Kirsten een blonde vrouw voorgesteld, het was een donkerblonde man!

Sporen van Reggio – een introductie in de sporen-pedagogiek

De zogenaamde sporenfilosofie die in Italië is ontstaan, is in dit boek vertaald naar de Nederlandse situatie. Uitgangspunt is dat kinderen opgroeien in een sociale gemeenschap en vanaf het allereerste moment gericht zijn op interactie. Ze zijn nieuwsgierig en zetten het liefst al hun zintuigen in om de wereld te leren kennen. Dit boek spreekt mij aan doordat recht gedaan wordt aan de sociale en onderzoekende houding van kinderen en het leerkrachten en begeleiders laat zien hoe je de sporen van kinderen voortdurend kan verrijken. In het boek vind je prachtige voorbeelden hiervan, zoals in het verhaal Connect waarin kinderen nieuwsgierig worden naar de binnenkant van apparaten en alle draadjes die hier te vinden zijn. Of filosoferen over de slak die buiten over de vensterbank loopt. Is de slak die daar met zijn huisje loopt nu buiten of binnen? De leerkrachten staan niet met hun handen op de rug, zoals wel wordt aangeraden bij OOL, nee integendeel, zij verdiepen zich in de kinderen, kijken, luisteren, sluiten aan en verrijken via interventies de sporen van de kinderen.

Wetenschap en techniek op de basisschool

Dit boek van Hanno van Keulen en Ida Oosterheert geeft een overzicht van wetenschap en techniek en is vooral sterk in onderzoekend leren. Dit boek raad ik altijd aan als je een compleet beeld wilt hebben van alles wat er speelt bij onderzoekend leren. Ook adviseer ik dit boek als je de communicatie van leerlingen tijdens het uitvoeren van proefjes wilt versterken. In hoofdstuk vijf gaan de auteurs in op drie verschillende scaffoldingstrategieën en laten aan de hand van een voorbeeld het effect op de communicatie tussen leerlingen zien. Erg leerzaam! De informatie over ontwerpend leren is beperkt en niet altijd adequaat.

E-learning Ontwerpend leren in de klas

De e-learning Ontwerpend leren van het Wetenschapsknooppunt ZH| TU Delft en Ontwerpbureau Meeple neemt je in twee uur mee in de wereld van creatief ontwerpen. Recente beleidsontwikkelingen en het nieuwe SLO kader worden beschreven. Met veel filmpjes en voorbeelden wordt de essentie van ontwerpend leren verhelderd. Na het doornemen van deze module kan elke leerkracht zelf lessen geven in creatief ontwerpen. De e-learning Ontwerpend leren wordt afgesloten met een toets en is opgenomen in het registerleraar.nl. (www.ontwerpenindeklas.nl)

Onderzoeken en ontwerpen van vier tot veertien jaar: inspirerende praktijkvoorbeelden

Een bundeling van de meest inspirerende artikelen uit het NVOX. Elk artikel is daardoor los leesbaar en ideaal om in te grasduinen. Toch is het meer dan een serie losse artikelen. Elk artikel bevat een praktijkverhaal maar dan wel een beproefd, getest en theoretisch onderbouwd verhaal. Daarnaast zijn er didactische intermezzo’s. Samen geven de artikelen een levendig beeld van OOL van kleuters tot en met de onderbouw in het voortgezet onderwijs. Auteurs: Ed van den Berg, Peter Bom, Ineke Frederik en Jos Marell. (www.nvon.nl)

Wetenschappelijke doorbraken in de klas – serie uit Nijmegen

Elk jaar worden wetenschappers van de Radboud Universiteit uitgenodigd om rond een wetenschappelijke doorbraak lesactiviteiten te ontwikkelen waarin leerlingen uit groep 7 en 8 zelfstandig een zelfbedacht onderzoek gaan uitvoeren. Het leuke van deze aanpak is dat kinderen eerst worden ondergedompeld in het thema via gevarieerde activiteiten en met deze kennis op zak een eigen onderzoek van A tot Z uitvoeren. De boeken staan tevens stil bij de didactiek van onderzoekend leren en bij elke nieuwe uitgave worden hier nieuwe inzichten aan toegevoegd. Zelf heb ik nog niet de in klas gewerkt met deze boeken, het Wetenschapsknooppunt ZH| TU Delft richt zich immers meer op ontwerpend leren. Leerkrachten en pabodocenten die deze boeken wel hebben gebruikt, zijn enthousiast. Er wordt zoveel aangereikt dat je door er je eigen draai aan te geven boeiende lessen kan uitvoeren.

Beter leren door onderzoek

De Vrije Universiteit gaat in dit boekje vooral in op de rol van de leerkracht bij onderzoekend leren en op de vraag hoe leerkrachten ondersteuning kunnen bieden. De schrijvers hebben een uitgebreide literatuurstudie naar dit onderwerp gedaan, maar er blijkt nog maar heel weinig bekend te zijn over de rol van de leerkrachten. Wel wordt duidelijk dat de leraar het verschil maakt. Een van de inzichten is dat verwachtingsmanagement bij leerlingen belangrijk is. Als leerlingen niet gewend zijn aan onderzoekend leren, dan nemen ze niet als vanzelf een onderzoekende, nieuwsgierige rol aan. Ze hebben het nodig om van de leerkracht te horen dat zij die rol mogen aannemen en dat al hun denkbeelden van waarde zijn. En ook dat het niet om goed of fout gaat, maar om tijdelijke ideeën waarvan je gaat uitzoeken of ze kloppen. Achterin het boekje staan verwijzingen naar wetenschappelijke artikelen die vanuit case-studies de rol van de leerkracht belichten en die zeer de moeite waard zijn. (http://onderwijsdatabank.nl/89465/)

En nog meer…

Er valt nog veel meer te noemen. Ik denk bijvoorbeeld aan de Bèta-canon waarin vijftig ontdekkingen worden beschreven, maar ook fascinerende boeken zoals het boek “Over de werking van de kurketrekker en andere machines” van David Macaulay met prachtige tekeningen die inzicht geven in de werking van apparaten.

Wil je met je team het OOL versterken, pak er dan eens één van bovenstaande boeken bij en gebruik ze om op de beroepspraktijk te reflecteren.