Vorm volgt functie

Waarom heeft een perforator twee stangetjes? Is het belangrijk dat de stangetjes even lang zijn en aan het uiteinde schuin & scherp of is dat toevallig? Elke dag kom je in je omgeving talloze producten tegen, gebruik je ze en vind je het gewoon dat ze hun taak goed uitvoeren. We staan er vaak niet bij stil dat elk product een specifieke vorm heeft waardoor het bepaalde taken kan uitvoeren. De scherpe stangetjes kunnen door de in de perforator ingebouwde hefboomwerking handige gaatjes prikken in het vel papier. Het leren leggen van een relatie tussen de vorm, het materiaalgebruik en de werking van producten uit de eigen omgeving is een kerndoel in het primair onderwijs (kerndoel 44). In dit blog heb ik een aantal speelse oefeningen hiervoor verzameld. Ze zorgen voor humor en inzicht.

Vorm volgt functie

Kunstenaars zijn helemaal vrij in hun ontwerp. Het kunstwerk hoeft niets te kunnen. Dat is bij technisch ontwerpen anders, een perforator staat niet op je bureau om mooi te zijn, het allerbelangrijkste is dat je er goed gaatjes mee kan maken. Ontwerpen van een product kan je zien als het zoeken naar vormen en materialen waarmee je bepaalde taken kan uitvoeren.  Als het product er is, kan je ook omgekeerd gaan redeneren en uit de gebruikte vormen en materialen gaan afleiden waar het product voor bedoeld is. Kent u onderstaand product? Of kunt u uit de vorm afleiden waar het voor is bedoeld?

Relaties tussen vorm, materiaal en functie

Ontwerpen is het bedenken van vormen en materialen voor taken. De taak (wens, verlangen) is er al, het product nog niet. Bij het analyseren van producten is het precies omgekeerd. Het product met alle kenmerken is er al, maar waarom is het product nu zoals het is? Pak een koffiekopje en kijk naar de gebruikte materialen en vormen. Wijs zoveel mogelijk kenmerken aan en geef de functie erbij. Het vanzelfsprekende, saaie koffiekopje is opeens boeiend geworden, er zijn veel slimme keuzes gemaakt!

 

Hieronder een aantal speelse oefeningen om aan het kerndoel  te werken.

Oefening  1 Raadspel: Wat zit er in de doos?

Doe een voorwerp in een grote, mooie doos. De leerlingen mogen raden welk voorwerp er in zit. Via vragen waar je ja of nee op kan antwoorden moeten ze erachter komen wat er in de doos zit. Om de beurt stellen ze een vraag. De vragen kunnen gaan over het voorwerp zelf, waar je het gebruikt, wie het gebruiken etc.  Waarom zou je niet een paar weken elke maandag met deze opdracht starten?

Oefening 2 Zoveel mogelijk nieuwe functies bedenken

Bij deze oefening verzinnen leerlingen nieuwe functies voor een bestaand product.

De opdracht kan je introduceren met het volgende verhaal: “Ik ben een grote plastic bak. Opeens word ik in de auto op de achterbank gezet. Er gaan grote stevige riemen om mij heen en er wordt een krijsende baby in mij geduwd. Wat denken jullie dat ik ben?”

De stappen:

• Deel de leerlingen in groepen van vier tot vijf in. Elke groep krijgt twee tot drie voorwerpen. Eventueel geef je een foto van het voorwerp, een echt voorwerp zorgt wel voor meer inspiratie.
• Geef de leerlingen de opdracht om steeds een andere functie of taak voor het voorwerp te verzinnen terwijl het voorwerp in de groep wordt doorgegeven.
• De eerste leerling bedenkt waar het voorwerp nu voor wordt gebruikt en tevens waarom hij of zij het voorwerp daar niet meer voor wil gebruiken. Vervolgens verzint de leerling een nieuwe functie en geeft het voorwerp door.
• De volgende leerling verwerpt de functie opnieuw en verzint eveneens een nieuwe functie. Ga door tot er geen nieuwe functies meer komen.

Gewone huis-, tuin- en keukenproducten werken goed bij deze oefening. Met een eiersnijder kun je heel precies graszaadjes in een rechte lijn zaaien en een keurig gazon aanleggen. Een knoflookpers is geschikt als muizendouche. Een ramenwisser is te gebruiken als een romantische kaarsenstandaard.

Oefening 3 Tell Sell opdracht

• Verzamel voorwerpen waarvan het gebruik vermoedelijk niet bekend is bij de deelnemers. In kringloopwinkels kun je deze producten voor een klein bedrag aanschaffen. Wellicht heb je zelf in de keuken of op zolder nog wel wat liggen.

• Geef de leerlingen in tweetallen of groepjes van maximaal vier leerlingen de volgende opdracht:

Probeer te achterhalen waar dit product voor gebruikt wordt. Kijk goed naar de vorm en de gebruikte materialen en verzin hier de mogelijke taken bij. Geef het product een naam en bedenk een korte tekst om het product aan de man te brengen. Beschrijf het probleem en vertel waarom nu juist dit product de problemen oplost.

 

 

 

• Geef elke groep vervolgens één minuut om een verkoopverhaal te houden. Natuurlijk is het knap als leerlingen de echte functie van het product ontdekken. Dat is niet het hoofddoel, je maakt de leerlingen:

1. alert (hoe zit het object nu echt in elkaar en ze gaan details waarnemen)
2. nieuwsgierig (waarvoor zou dit haakje nu hier zitten?)
3. en creatief (met dit haakje kan je natuurlijk uitstekend neuspeuteren).

Deze laatste oefening heb ik ook met volwassenen uitgevoerd. De oefening zorgt voor hilariteit, inzicht in producten en is bijzonder geschikt om ouders en schoolteams enthousiast te maken voor ontwerpend leren. Veel plezier met kerndoel 44: “De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik”.

Het filmpje hieronder is een voorbeeld uit het tv-programma ‘Alles Kids’.